Stratumseind had in augustus 2007 de primeur: het eerste rookvrije café van Nederland. Met de invoering van het rookverbod in de horeca in juli 2008 leek een volgende stap in het streven naar een rookvrije samenleving gezet. Het bleek een halfslachtige maatregel: kleine cafés zonder personeel werden uitgezonderd. Roken is in ons land vermijdbare doodsoorzaak nummer 1. Toch paffen we gezellig door.
Het roken van tabak is een eeuwen oude en wereldwijd verspreide gewoonte. Eind 15e eeuw vanuit Amerika overgewaaid naar Europa. In vele samenlevingen als genotsmiddel onderdeel van cultuur, maar soms ook ingezet als geneesmiddel. Waar in Nederland in eerste instantie de pijp en sigaar populair waren, werd dat later de sigaret. Tijdens de industriële revolutie kwam de massaproductie van sigaretten op gang en tot ongeveer 1975 beleefde het roken in Nederland een opmars, hoewel steeds vaker werd aangetoond dat roken ongezond is. Zo had bijvoorbeeld de Duitse arts Fritz Lickint in 1929 al een statistisch verband tussen roken en longkanker gevonden.
Pas in 1990 werd in Nederland door de overheid de eerste stap gezet de burger te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van tabaksrook. Sindsdien is de regulering van het roken in openbare ruimten door de overheid met de jaren toegenomen, maar roken is nog steeds niet uitgebannen. Daarnaast worden er steeds extremere bewustwordingscampagnes gelanceerd om rokers tot stoppen te bewegen. Per jaar doen ongeveer 1 miljoen rokers een poging te stoppen met roken, maar niet allemaal met resultaat. In 2011 rookte in Nederland nog steeds 27% van de mannen en 23% van de vrouwen.
Dat roken een grote impact op de gezondheid van rokers heeft is inmiddels wel bekend. De inhalatie van stoffen als teer, nicotine, koolmonoxide en stikstofmonoxide veroorzaakt hart- en vaatziekten, schade aan de hersenen en de ontwikkeling van kanker in allerlei organen. Het leidt jaarlijks tot duizenden doden. Maar niet alleen rokers, ook meerokers zijn slachtoffer. Tabaksrook heeft ook voor hen grote schadelijke gevolgen. De hamvraag is: hoe komt het toch dat roken niet uit onze cultuur te bannen is?
Waarom steekt een deel van de rokers de kop in het zand en waarom lukt het een ander deel niet te stoppen? Waarom gaan niet-rokers nog steeds uit in horecagelegenheden waar gerookt mag worden? Ze zouden in opstand kunnen komen. En ook bij de rol van de overheid kunnen vraagtekens gezet worden. Waarom is het rookverbod in de horeca in Nederland mislukt [http://geranagelhout.jouwweb.nl/news], maar slaagt het in landen als Spanje en Ierland wel? Dat het ook een politieke kwestie is waar de tabaksindustrie een rol in speelt is duidelijk. De tabakslobby voert al jaren druk uit op overheden. Zo bleek onlangs dat CDA’er Jan Kees de Jager in 2009 als toenmalig staatssecretaris zwichtte voor de tabakslobby. Hier speelde ook Elco Brinkman als CDA-prominent en tevens commissaris bij tabaksproducent Philip Morris een dubieuze rol in.
In deze lezing gaat prof.dr. Marc Willemsen in op de schade van roken voor de volksgezondheid, de problemen waar rokers mee te kampen hebben wanneer zij willen stoppen met roken, beleidsvoering door de Nederlandse overheid en de rol van de tabaksindustrie. Hij vertelt welke maatregelen genomen moeten worden om het roken aan banden te leggen.
Marc Willemsen is bijzonder hoogleraar Tabaksontmoediging, verbonden aan de Universiteit Maastricht, School for Public Health and Primary Care (CAPHRI), afdeling Health Promotion. Daarnaast is Willemsen als senioronderzoeker werkzaam bij STIVORO, het onafhankelijk expertisecentrum voor tabakspreventie.
Lees hier de blog op de website Artsennet waarin Marc Willemsen schrijft over dit onderwerp.