De Nederlandse politie die massaal zijn medewerking verleende aan de Duitse bezettingsmaatregelen, aan arrestatie en deportatie, dat is het beeld dat in de publieke opinie overheerst. Wie echter in plaats van de politie als organisatie de verhalen van individuele politieagenten bestudeert, ziet een gelaagder beeld ontstaan.
NIOD-onderzoeker Hinke Piersma bespreekt het dilemma van de politieagent in oorlogstijd: bewegen tussen institutionele collaboratie en persoonlijk verzet.
Met het ophalen van Joden werd de Nederlandse politie fysiek betrokken bij de Duitse vervolgingsmaatregelen. Dat is hen na de oorlog zwaar aangerekend. De politie werd alleen nog gezien als verlengstuk van de Duitse bezetter. In de aandacht die er was voor individuen ging het al gauw om (extreme) vormen van collaboratie; het verzet van individuele politieagenten verdween uit beeld. In het lopende onderzoek van het NIOD naar politie & verzet wordt het handelen van politiemensen opnieuw tegen het licht gehouden. De eerste resultaten tonen aan dat verzet heel goed naast ‘bukken en buigen’ voor de bezetter kon bestaan. Politiemensen bleken inventief in het gebruik maken van hun strategische positie. Het aantal agenten dat principieel ‘nee’ zei, is niet zo groot, maar binnen de mogelijkheden waren juist óók politiemensen betrokken bij het saboteren van de nationaalsocialistische agenda.
Dr. Hinke Piersma is senior-onderzoeker bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Haar recente onderzoek richt zich op het thema ‘politie & verzet’, waarbij ze kijkt naar de morele afweging die politieagenten maakten en aanzetten tot verzet tegen de Duitse bezetter in de periode 1940-1945. In haar lezing zal ze onder meer ingaan op het handelen van de korpschef van de politie in Vught. Zijn verzet tijdens de bezetting kon niet voorkomen dat hij erna in het beklaagdenbankje terechtkwam en toont daarmee de complexiteit van het thema aan.