Meer dan bier, feestvieren en verkleden. Een serieus-kolderiek gesprek met twee carnavalsexperts, Limburger Sander Mattheijssen en Brabander Rob van de Laar, over de oorsprong, betekenis, specifieke elementen, varianten, wereldwijde en lokale overeenkomsten en verschillen en de toekomst van dit volksfestijn in Nederland.
In het weekend van 10-11 februari barst het carnavalsfeest in Nederland weer los. Met name onder de rivieren – Van Oeteldonk (Den Bosch) tot aan Maastricht en van Venlo tot in Krabbegat (Bergen op Zoom) – wordt het carnaval grootst gevierd, maar ook in hoger gelegen katholieke regio’s en enclaves wordt er uitbundig gefeest. Wie over de grens kijkt, ontdekt dat het carnaval een wereldwijde jaarlijkse traditie is.
Vastenavondsfeest en omkeringsritueel
De precieze oorsprong van dit volksfeest laat zich raden; het zou mogelijk heidense wortels hebben en in verband staan met de overgang van winter naar lente. Dat de katholieke kerk een grote invloed heeft gehad op de viering vandaag de dag is een feit: het vindt standaard plaats in de drie dagen voorafgaand aan Aswoensdag, de start van de 40 dagen vastentijd voor Pasen. Carnaval als vastenavondsfeest, als eetfestijn. In Limburg spreekt men ook liever van vastelaovend in plaats van carnaval. Daarnaast is het carnaval ook een ritueel waarbij maatschappelijke rollen worden omgedraaid en normen over gewenst gedrag worden opgeschort.
Carnaval in Nederland
Vaak wordt bij carnaval in Nederland voornamelijk gedacht aan bier, feestvieren en verkleden, maar dit culturele fenomeen heeft veel meer in zich. Het is een festijn doordrenkt van tradities en gebruiken, zoals de-elfde-van-de-elfde, de sleuteloverdracht, de optochten, de prins en zijn gevolg, de betogen in dialect en de dweilorkesten. Maar er zijn ook veel regionale en lokale verschillen. De bekendste varianten in Nederland: het Bourgondisch en het Rijnlands carnaval. Uiteindelijk viert ieder het op zijn eigen manier.
Sprekers
Sander Mattheijssen is mede-auteur van Hét Carnavalsboek, verslaggever bij Omroep Venlo tijdens vastelaovend en initiatiefnemer van diverse carnavalsprojecten. In het dagelijks leven is hij zelfstandig communicatie- en marketingprofessional.
Rob van de Laar, archivaris, cultuur-historisch makelaar & organisator, houdt zich al ruim 40 jaar intensief bezig met de opzienbarende geschiedenis en rituelen die achter het carnaval schuil gaan en ontving daarvoor diverse onderscheidingen. Hij publiceerde verschillende boeken over (het Oeteldonks) carnaval, is tevens initiatiefnemer/conservator van het Nationaal Carnavalsmuseum ‘Oeteldonks Gemintemuzejum’ en momenteel is hij ook voorzitter van de Brabantse Carnavals Federatie. Al zeven jaar verslaat hij voor Omroep Max TV de jaarlijkse compilatie van Brabantse optochten.