De stad als verleidingsmachine uitverkocht

Van Amsterdam tot Veenendaal, van Goes tot Groningen, de stad is aan het begin van de 21e eeuw een commercieel en theatraal domein geworden; een decor waarin alles draait om verleiden, vermaak, verwennen en verkopen. De economische crisis heeft daar niets aan veranderd. Sterker, er wordt juist geprobeerd door het stimuleren van het consumentenvertrouwen, dus door het aanjagen van de hebzucht, de gevolgen te bestrijden van de economisch crisis die ontstaan was door, hoe paradoxaal, de hebzucht. De verleidingsmachine maalt dus krachtig door. Er wordt veel geld wordt geïnvesteerd in het verkopen, de branding van steden, om maar niet achter te blijven in het aantrekken van koopstromen. Het gevolg van de ratrace om aantrekkelijk te zijn en blijven is dat steden als paspoppen zijn geworden die voortdurend een trendy make-over of make-over ondergaan. Het levert binnensteden op die zeer sterk op elkaar lijken, waar vastgoedeigenaren en winkelketens het voor het zeggen hebben. En waarbij de stad zichzelf neerzet als uniek, authentiek, en een spektakel met evenementen. De stad als fabricatie.
En de consumerende mens doet volop mee aan dit theater van vermaak, vertier en hebzucht en make-over marketing. In relatief korte tijd in onze geschiedenis is de stadsmens van politiek burger versmald tot consument voor wie het najagen van de eigen behoeften de belangrijkste te vervullen levenswaarde is geworden. Een revolutie die zich voltrok in minder dan twintig jaar en die nog lang niet is uitgebloeid. Narcistisch spiegelt de stedelijke consument zich aan de verleidelijke etalages, jaagt op koopjes en flaneert zich een weg door de verwennings-en verspillingsruimtes van de stad. De consument is zijn eigen product geworden. Om in de gratie te blijven, verkoopt de consument zichzelf. De consument begeert en wil begeerd worden, hij wil net als de stad uniek zijn, een spektakel voor anderen met een x-factor. 
De stad is aldus een theater waarin iedereen, gewild of ongewild, een rol speelt. En dat is een eindeloos spel. Want het verlangen naar nieuwe verlangens is het verlangen zelf. Een dus is een economie zonder nieuwe verleidingen en hypes bijna ondenkbaar geworden. Alles draait om het spel, de verleiding en het oordeel. We leven in de tijd van het masker.  

Prof. dr. Henk van Houtum is werkzaam aan de Universiteit van Bergamo, Italie en de Radboud Universiteit Nijmegen.